Batman, Bitlis, Erzurum, Ardahan, Tunceli, Hakkâri, Elazığ, Mardin, Diyarbakır, Bingöl, Kars ve Siirt’te bugüne kadar tam 24 toplu mezar ihbarı yapıldı.
Bitlis'in Mutki İlçesi'nde ihbar üzerine yapılan kazılarda 18 kişinin cesedinin gömülü olduğu iki toplu mezarın ortaya çıkması 1990'lı yılların ilk yarısında yaşanan bu gerçeği tekrar gündeme taşıdı.
Türkiye'de şu ana kadar tamamı Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde bulunan 12 ilde toplu mezar kabusu yaşandı. Batman, Bitlis, Erzurum, Kars, Ardahan, Tunceli, Hakkari, Mardin, Diyarbakır, Elazığ, Bingöl ve Siirt'te tam 24 toplu mezar bulunduğu ihbarı yapıldı. İhbarların bazıları üzerine kazılar yapılırken bazıları değerlendirilmedi. Şimdiye kadar açılmayan toplu mezarlara gömüldüğü iddia edilen insan sayısı ise tam 494. Bu iddialar yıllardır araştırılmayı bekliyor.
Tek itiraf sonuçsuz kaldı
İlk toplu mezar 2003'te Diyarbakır'da bulundu. Ardından Mardin, Şırnak, Tunceli, Bingöl ve Bitlis başta olmak üzere bir çokbölge ilinde ulaşılan toplu mezarlarda birlikte gömülmüş 87 ceset bulundu. Toplu mezarlara ilişkin tek resmî itiraf ise Mardin'de 11 PKK'lıyı BOTAŞ'ın asit kuyularına atan dönemin Dereiçi Jandarma Karakol Komutanı'ndan geldi. Astsubay T.K., Savur Cumhuriyet Savcılığı'na verdiği ifadede "Havanın sıcak olması ve kararmaya başlaması nedeniyle cesetleri eski bir kuyuya yan yana dizerek gömdük" dedi. Ama Astsubay T.K hakkında herhangi bir işlem yapılmadı.
İşte İHD başta olmak üzere bölgedeki STK'lar ve aileler tarafından saptanan toplu mezarların bulunduğu iller, yapılan kazılar, çıkan cesetler, hâlâ kazılmayı bekleyen toplu mezarlar.
TUNCELİ: Çemişgezek'te 1997'te 19 PKK'lının öldürülüp topluca gömüldüğü öne sürüldü. Aileler kazı için başvurdu ama henüz yanıt alamadı.
ELAZIĞ: Çatışmalarda öldürülen 31 PKK'lının iki ayrı kimsesizler mezarlığına gömüldüğü iddia edildi, kazı yapılmadı
DİYARBAKIR: Çıkan dört ayrı çatışmada öldürülen 37 PKK'lının Silvan'da topluca gömüldüğü iddia edildi, kazı yapılmadı.
- Bolu Jandarma Tugayı'nın operasyon gerçekleştirdiği 1993'te Kulp'ta PKK'ya yiyecek sağladıkları iddiasıyla gözaltına alındıktan sonra bir daha haber alınamayan 11 köylünün toplu mezarı 2 Kasım 2004'te ortaya çıktı.
ARDAHAN: Merkeze bağlı Ömerağa Köyü ve Göle ilçelerinde 2 toplu mezarda 22 ceset bulunduğu iddia edildi. Kazı yapılmadı
ERZURUM: Erzurum'un Oltu ve Olur ilçelerinin yaylalarında, Şenkaya'da en az 50 PKK'lının topluca gömüldüğü iddia edildi. Kayıp ailelerinin savcılığa yaptığı başvurular ise yanıtsız kaldı.
BİNGÖL: Merkez: Şehir mezarlığında 120 PKK'lının gömüldüğü bölge kazı yapılmayınca kayıp yakınları tarafından aile mezarlığı haline getirildi. Yedisu'da bir toplu mezarda 30 PKK'lı olduğu iddia edildi.Kazı yapılmadı.
BİTLİS: Mutki'de iki kazıda şu ana kadar 18 kişiye ait kemikler bulundu. Tatvan İlçesi Kender kırsalında çıkan çatışmada vurulan 34 PKK'lının iki yerde toplu mezarlara gömüldüğü öne sürüldü, kazı yapılmadı.
- Hora Şêxan ve Hora Kurmanca'da 17 PKK'lının toplu halde gömüldüğü öne sürüldü, kazı yapılmadı.
- Kokarsu Köyü Sütlü Mezrası'nda iki ayrı bölgede yapılan kazılarda 27 PKK'lının toplu mezarı bulundu.
- Bitlis Çöplüğü'nde 28 PKK'lının belediye ait kepçelerle çöplüğe gömüldüğü öne sürüldü, kazı yapılmadı.
- Zengeç Köyü'nde 18 PKK'lının toplu olarak gömüldüğü iddia edildi, kazı yapılmadı.
- Tatvan'da 16 PKK'lının toplu halde gömüldüğü öne sürüldü, kazı yapılmadı
BATMAN: Gercüş'te 13 PKK'lının toplu halde gömüldüğü mezar bulundu.
Kozluk'ta bir toplu mezarda 11 PKK'lının cesedinin bulunduğu iddia edildi, kazı yapılmadı.
- Sason'da aralarında çobanlarında olduğu 17 PKK'lının toplu olarak gömüldüğü iddia ediliyor. Kazı yapılmadı.
- Helkis Dağı'nda 5 PKK'lıya ait olduğu öne sürülen kemikler bulundu.
SİİRT: Eruh'a bağlı Eyne Beldesi yakınlarında ölen 9 PKK'lının topluca gömüldüğü iddia edildi, kazı yapılmadı.
HAKKARİ: Şemdinli Derecik İçkale Güvenlik Taburu'nda 12 korucunun cesedinin bulunduğu iddiası üzerine iki kez kazı yapıldı. Sonuç alınamadı.
- Aralarında BDP Saymanı Salih Yıldız'ın oğlunun da bulunduğu 22 PKK'lının cesedinin Çiftlik'te topluca gömüldüğü öne sürüldü. Kazı yapılmadı.
MARDİN: 2005'te Savur'un Dere İçi (Kıletê) bölgesinde bir kireç kuyusunda 11 PKK'lıya ait ceset bulundu. Olayla ilgili Savur Savcılığı'na ifade veren dönemin Dere İçi Jandarma Karakol Komutanı Astsubay T.K, cesetlerin 21 Haziran 1995 tarihinde çıkan çatışmada vurulan PKK'lılara ait olduğunu, havanın sıcak olması ve kararmaya başlaması nedeniyle eski bir kuyuya yan yana dizilerek gömdüklerini söyledi. Soruşturmada, toplu mezardaki PKK'lıların kimliklerinin devletin arşivinde olduğu da ortaya çıktı.
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.