Batı Kürdistan’daki durumu araştırma ve değerlendirme komisyonu raporu (TAM METİN)
Kürt Ulusal Kongresi Hazırlık Komitesine,
Kürdistan Bölge Başkanlığının kararı üzerine 1. Kürt Ulusal Kongresi Hazırlık Komitesi 8.8.2013 tarihinde Batı Kürdistan’daki durumu araştırma ve değerlendirme amacıyla Kürdistan’ın dört parçasından temsilcilerin katıldığı bir komisyon oluşturdu. 19.08.2013 tarihinde komisyon Hewlêr’den yola çıktı ve Pêşxabûr-Sêmalka kapısından Batı Kürdistan’a giriş yaptı. Komisyon, Batı Kürdistan Halk Meclisi Eş Başkanı Sinem Mihemed’in başkanlığındaki bir heyet tarafından karşılandı. Kendilerine teşekkür ederiz. Komisyon, aşağıdaki kişilerden oluşuyordu:
1- Dilşad Recep – Kürdistan Bölge Başkanlığı Temsilcisi
2- Amîd Bijar Abîd Cebar – Kürdistan Yurtseverler Birliği Temsilcisi
3- Mahmûd Gergerî – Kürdistan Demokrat Partisi Temsilcisi
4- Delîl Amed – KCK Temsilcisi
5- Husnî Mihemed – Kürdistan İslami Topluluk Partisi ve Kürdistan İslami Birlik Partisi Temsilcisi
6- Rostem Cehangîrî – İran Kürdistan Demokrat Partisi Temsilcisi
7- Şîlan Eminoğlu – BDP Temsilcisi
Komisyon, Batı Kürdistan’da 5 gün çalışmalarını yürüttü. Bu dönemde Dêrîk, Girgê Legê, Rîmelan’daki çatışma bölgesini, Rîmelan’ı, Zahîre, Tirbêspî ve Çil Axa köylerini, Qamişlo’yu, Dirbesiyê ve Serêkaniyê ziyaret ederek, Batı Kürdistanlı tüm toplumsal sınıf ve tabakalardan (siyasi kesimler, gençler, doktorlar, avukatlar, öğretmenler, din adamları, toplumun ileri gelen şahsiyetleri, aydınlar, şehid aileleri) yaklaşık 400 kişi ile görüşme gerçekleştirdi. Komisyon Til Eran ve Til Hasil halkından bazı kişilerle Hristiyanlardan oluşan bir heyet ile de görüşme gerçekleştirdi. Komisyon Amûde kentini de ziyaret etmek istedi ama Delîl Amed ve Şîlan Eminoğlu bu talebe rıza göstermediler. Gerekçe olarak da bu kentte iç çatışmaların yaşandığını ve iç çatışmaların da komisyonun görev alanına girmediğini ve kendilerinin bu ziyarete katılmayacaklarını söylediler. Bu nedenle komisyonun diğer üyeleri de Amûde’ye gidilmemesi kararını verdiler.
Komisyonun yaptığı görüşmelerde, taraflar ve gruplar Batı Kürdistan’daki şu sorunlardan bahsettiler:
1- Batı Kürdistan’ın birkaç bölgesinin özgür olmasından sonra EGRK, iç güvenliği korumakla görevli Asayiş ve Batı Kürdistan sınırlarını korumak amacıyla YPG adı altında iki silahlı güç oluşturdu. Ama bu konu ve iki askeri güce ilişkin iki farklı görüş var;
A: EGRK ve çevresi bu iki askeri gücü ulusal güç olarak adlandırıyorlar.
B: ENKS ve yakın çevresi bu iki askeri gücün bir siyasi güce bağlı olduğunu ve bu güçlerin bir tek tarafın çıkarlarına hizmet ettiğini söylüyorlar.
2- Batı Kürdistan siyasi açıdan ikiye bölünmüş durumdadır: EGRK ve ENKS. Her iki kesim arasında Kürt Yüksek Kurulu-DBK oluşturulmasına rağmen Hewlêr anlaşması ve DBK komisyonlarının aldığı kararların hayata geçirilmemesi, EGRK’nin ENKS üyesi AZADÎ partisine yönelik tavrı nedeniyle DBK 5 aydır toplanamamaktadır.
3- Batı Kürdistan sınırlarındaki çatışmalar, Türkiye’nin Batı Kürdistan sınırını kapatması, Batı Kürdistan’ın Kürdistan Bölgesi ile olan kapısının ticari faaliyetlere kapatılması nedenleri ile, Batı Kürdistan’da ekonomik sorunlar baş göstermiş, tüketim mallarının fiyatlarının yükselmesine ve işsizliğin artmasına yol açmıştır. Ayrıca Batı Kürdistan’da istikrarsızlık ve güvenliğin olmaması nedeniyle birçok tüccar bölgeyi terk etmiş ve birçoğu da ticari faaliyetlerini durdurmuştur.
4- Sağlık ve hizmetler alanında Batı Kürdistan aşağıdaki sorunlarla karşı karşıyadır;
A: Batı Kürdistan’ın birçok bölgesinde elektriğin olmaması nedeniyle su kuyuları, fırınlar ve işyerleri çalışamaz durumdadırlar. Bu da halkın birçok günlük yaşam alanlarını kısıtlamıştır.
B: Birçok hastanenin talan edilmesi, ilaç, yetişmiş sağlık çalışanı ve kan tahlili için gerekli tıbbi malzemenin yokluğu nedeni ile Batı Kürdistan halkı sağlık sorunları ile yüz yüzedir.
5- Yukarıdaki sorunlar Batı Kürdistan halkının Kürdistan Bölgesi ve Türkiye’ye göç etmesine neden olmuştur. Yerlerine diğer bölgelerden Arapların yerleştirilmesi ve böylece Batı Kürdistan’ın demografik yapısının değişmesi tehlikesi ortaya çıkmıştır.
6- Qamişlo’da Hristiyan heyeti ile yapılan görüşmede Hristiyanlar sorunlarını anlattılar. Hristiyanlar kendilerini bölgenin asli unsuru olarak görüyorlar. Bölge halkının karşılaştığı sorunların yanı sıra özel sorunlarla da karşı karşıyalar. Hristiyanlar, Suriye devriminin başlamasından bugüne kadar geçen sürede Hesekê’de 84, Qamişlo’da 16 Hristiyanın kaçırıldığını ve para karşılığında serbest bırakıldıklarını söylediler ve bu nedenle:
- Göç eden Hristiyanların mal ve mülklerinin korunmasını,
- Parti ve toplumsal örgütlerin kuracakları özel kurumlarla halkın birlikte yaşam ve iç barışı konusunda bilinçlendirilmesini,
- Hristiyanların göz ardı edilmemesini ve Kürtlerle birlikte bölgenin idaresine katılmasını talep ettiler.
7- Til Eran ve Til Hasil köyleri ve bu yörelerde meydana gelen olaylara ilişkin: Yörenin uzak olması, yöreye giden yolda yaşanan savaş, güvenlik ve istikrarın bulunmaması nedeni ile komisyon bu bölgeye gidemedi. Ama komisyon Qamişlo’da Til Eran ve Til Hasil halkından üç ayrı grup ile görüştü: Bu gruplar 18’i kadın, 11’i çocuk ve 21 erkekten oluşuyordu. Her iki grupta olaylar hakkında farklı düşünüyor ve farklı hikayeler anlatıyorlardı. Gruplardan birisi aralarında El Ekrad Cephesinden 4 kişinin de bulunduğu 17 kişinin öldürüldüğünden bahsetti, diğer grup ise çoğunluğu Baas rejiminin top atışı sonucu olmak üzere 25 kişinin öldüğünü ve 300-400 kişinin yakalandığını söyledi. Üçüncü grup ise bu yılın Şubat ayının başından 31 Temmuz’a kadar geçen sürede yaklaşık 70-80 kişinin öldürüldüğünü, 177 kişinin yakalandığını söyledi. Görüşme yaptıklarımızın söylediklerine göre şu taraflar çatışmalara veya savaşa katıldılar; El Nusra Cephesi, Irak-Şam İslam Devleti Örgütü, El Tevhid Örgütü, Ehrar-El Şam Örgütü, Selahaddin Tugayı ve Kibare köyü halkından Azad Mer-î Şebo tarafından oluşturulan, Ebdulcebar El Eqîdî komutasındaki Halep Askeri Meclisine bağlı Özgürlük Tugayı. Halkın bize anlattığına göre bu tugay Selahaddin tugayına bağlıdır. Halk ayrıca bu tugay üyelerinin Til Eran ve Til Hasil halkından olduklarını, akraba ve komşuları olduklarını söylediler ama biz birkaç isim vermelerini istediğimizde isimlerini bilmedikleri açığa çıktı ve isim vermediler.
Görüşme yaptıklarımızdan Til Hasil halkından Cuma Kalo adlı kişinin söylediklerine göre 28 Temmuz tarihinde El Nusra Cephesine ait birkaç doçka taşıyan otomobillerin El Ekrad’ın Til Hasil’daki karargahını kuşatmışlar. Ayrıca Ebu Xezîfe El Misrî adlı grub Emirinin El Ekrad tarafından öldürüldüğünü söyledi. Ama El Ekrad adı geçen kişinin ölümünden haberdar olmadıklarını açıkladı. (Aynı zamanda Özgür Suriye Ordusu Ebu Xezîfe El Misrî’nin kendileri tarafından yanlışlıkla öldürüldüğünü açıkladı.) O dönemde Til Hasil halkı El Ekrad karargahının yanında bir toplantı yaptığı için El Nusra Cephesi tarafından camii’nin içinde rehin alındılar. Akşam ezanından 15 dakika önce El Nusra rehineleri serbest bıraktı. Gece saat 22:00’da El Nusra Cephesi anons yolu ile ertesi sabah (29 Temmuz) saat 10:30’a kadar köyü terk etmeyenlerin Apocu olarak nitelendirileceğini, can ve mallarının helal olduğunu ilan etti. Ama Til Eran halkı ise El Nusra’nın camiler kanalı ile Kürtlerin canı ve kanının helal olduğunu ilan eden anonslar yaptıklarını söylüyorlar.
Söylemeye değer ki, her üç grup da birkaçı dışında öldürülen ve rehin alınanların adlarını bilmiyorlardı. Komisyon bu üç gruptan öldürülenlerin, rehin alınanların adlarını, resimlerini ve onlar ile ilgili videoları istedi fakat şu ana kadar komisyonun eline hiçbir şey ulaşmadı.
8- Halk, Kürdistan Bölgesi’nin, yardım kuruluşları ve yardımseverlerin Batı Kürdistan’a gönderdikleri yardım malzemelerinin dağıtım şeklinden rahatsız olduğunu belirtti. PYD’ye bağlı Kürt Kızılayı adlı örgüt kanalı ile ulaşan tıbbi malzemeler ve çocuk mamasının PYD’nin arzusuna göre dağıtıldığı örneğini verdiler. Ama Kürt Kızılayı yetkilileri tüm malzemelerin listelerinin yapıldığını, dökümanının tutulduğunu ve istenmesi halinde herkese verileceğini söylediler.
Komisyonun görüştüğü kişi, taraf ve kurumların 1. Kürt Ulusal Kongresi Hazırlık Komitesinden talepleri
1- Tüm parti, kişi ve taraflar Hewlêr Anlaşmasının uygulanmasını ve DBK ve bağlı komisyonlarının aktifleştirilmesi gerektiğine vurgu yaptılar.
2- Kürt Bölgesindeki savaşın sona erdirilmesi için acil çaba gösterilmesi istendi. Çünkü savaş Kürtlerin çıkarına değildir ve Kürt karşıtlarının artmasına neden olur. Ayrıca tüm taraflar savaş ve barış konusunda karar verme yetkisinin bir tek tarafın elinde olmaması, tüm tarafların savaş ve barışa ilişkin karar mekanizmasında yer alması gerektiğini söylüyorlar.
3- Tüm tarafların katılımı ile ortak bir askeri güç oluşturulması isteniyor.
4- Batı Kürdistan’a acil ilaç ve tıbbi malzeme gönderilmesi isteniyor (İhtiyaç duyulan ilaçların listesi ektedir).
5- Kürdistan Bölgesi ve Batı Kürdistan arasındaki Pêşxabûr kapısının ticarete açılması, ama düzenli ve sadece bir grubun yönetiminde değil tüm tarafların pratikte katılımı ile.
6- Batı Kürdistan halkının Türkiye ve Kürdistan Bölgesine göçünü engellemek amacıyla çalışmak. Sadece insani nedenlerle Kürdistan Bölgesine geçmelerine müsaade etmek, bu tür geçişlerin düzenli ve belirli bir süre için olmalıdır.
7- Siyasi partilerin genel merkezlerinin Batı Kürdistan’a geri dönmesi isteniyor.
8- Kürt tarafları arasında yürütülen karşılıklı medya savaşının durdurulması.
9- Halkın hangi nedenler ile olursa olsun bölgesini terk etmek zorunda kaldığında yerleşebileceği bir kampın Batı Kürdistan’da oluşturulması ve ayrıca Kürdistan Bölgesindeki mültecilerin Batı Kürdistan’a dönüşlerini sağlamak için çalışmak.
10- Düşünce ve ifade özgürlüklerine, basın faaliyetlerine ve aydınların çalışmalarına saygı gösterilmesi, bu tür çalışmaların önüne engeller çıkartılmaması isteniyor.
11- Türkiye ve Batı Kürdistan arasındaki sınır kapılarının açılması amacıyla Kuzey Kürdistan halkından Türkiye hükümetine baskı yapması isteniyor.
12- Bazı kişiler YPG’ye askeri ve silah yardımı yapılmasını istediler.
Komisyon’un önerileri
1- Batı Kürdistan’a acil ilaç ve tıbbi malzemeler temin edilmelidir.
2- Halkın komisyona sunduğu ve yukarda dile getirilen taleplerinin karşılanması için çalışılmalı.
3- Pêşxabûr kapısının açılması ve ticari faaliyetler için yeni bir sistem oluşturulmalı ve sınırın öteki tarafındaki işler bir tek taraf eli ile yürütülmemeli
4- Araştırma Komisyonu Ulusal Kongre Hazırlık Komitesinden kongrenin ilk gününde komisyon üyelerinin misafir olarak davet edilmelerini talep eder.
Kürdistan Ulusal Kongresinin başarıya ulaşması dileği ile…
Dilşad Recep – Kürdistan Bölge Başkanlığı Temsilcisi
Amîd Bijar Abîd Cebar – Kürdistan Yurtseverler Birliği Temsilcisi
Mahmûd Gergerî – Kürdistan Demokrat Partisi Temsilcisi
Delîl Amed – KCK Temsilcisi
Husnî Mihemed – Kürdistan İslami Topluluk Partisi ve Kürdistan İslami Birlik Partisi Temsilcisi
Rostem Cehangîrî – İran Kürdistan Demokrat Partisi Temsilcisi
Şîlan Eminoğlu – Barış ve Demokrasi Partisi Temsilcisi
(Dengê Azad)
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.