“Kürt sorunu açısından gelecek iki yıl çok kritik. Herkes yarına ertelemeden sözünü bugünden söylemeli. Çözeceksek de şimdi, çözmeyip kaosa havale edeceksek de şimdi.”
“Kürtler, hâlâ demokratik cumhuriyette eşit yurttaşlar olarak yönetime katılarak birlikte yaşamayı, Türkiye’ye bir politik program olarak sunuyorlar. Bu çok büyük bir teklif!”
“Türkiye, Kürtlerin bu büyük teklifini kabul etmeli. Kürtlere, yönetime katılma hakkını veren özerk bir sistem kurulmadan, Kürt sorununda nihai çözüm mümkün değil.”
***
NEŞE DÜZEL: Siz, PKK’lı gerillalarla kucaklaştığınız için çok tepki çektiniz. Bugün bu konuda bir özeleştiri yapıyor musunuz?
GÜLTAN KIŞANAK: Aslında medya tarafsız olsaydı ve orada yaşanan tablonun tamamını verseydi, bugün Türkiye’de kamuoyu, Başbakan’ın itmek istediği yöne doğru sevk edilmeyecekti. Bakın... Benim orada o karşılaşmanın ve selamlaşmanın akabinde söylediğim cümleler var.
Siz ne demiştiniz?
Orada çekim yapan Kanal D muhabirinin kayıtlarında var bu cümleler. İsterse yayınlayabilir. Ben onlarla tokalaşırken, “İnşallah bu sorunu çözeriz. Sizler de artık şehirlerde olursunuz. Sizlerle buralarda değil, şehirlerde görüşürüz” diyen bir kişiyim. Yani bu silahlar bırakılır anlamındaki cümleyi ben o dakikada söyledim. Üstelik karşılaşmanın hemen akabinde bana Kanal D muhabiri “Ne diyorsunuz” diye de sordu.
Soruya ne cevap verdiniz?
“Yaşadığımız bu tablo, Kürt sorununu bir an önce müzakere yoluyla çözmek zorunda olduğumuzu söylüyor bize. Bu işin silahsız bir yolunu bulmak zorundayız” dedim. Bu cevabım da yayınlanmadı. Zaten bu kısımları hiç yayınlamadılar. Sadece görüntü veriyorlar. Onun üzerinden polemik yaratıp kamuoyunda tepki oluşturmaya çalışıyorlar.
Peki, yaptığınızın siyaseten hatalı bir davranış olduğunu düşündünüz mü?
Tabii, siyasi bir tutum değildi. “Bu, siyaseten başka türlü kullanılabilir” diyebilirdik. Daha soğukkanlı ve hesapçı yaklaşabilirdik. Siyaseten böyle düşünüp orada daha kontrollü, hatta samimi olmayan bir şey yaratabilirdik. Ama bunun ortamı yoktu.
Niye ortamı yoktu? Ortam nasıldı?
Medya mensupları bu konuda samimi olsalardı, böyle bir ortamın olmadığını belirtirlerdi. Orada siyasi bir karşılaşmadan çok duygusal bir atmosferin olduğunu ve herkesin o duygusallık içinde hareket ettiğini anlatırlardı. Yüzlerce insan vardı orada. Biz o gün bombalanan köyleri ziyaret ediyorduk. Yolda giderken uzakta kalabalığı gördük ve arabamızdan “kaza oldu” diye indik. Çünkü araçlar durmuştu. Meğer yol kesme varmış. İndiğimizde gördük ki, oradaki sivil halk gerillalarla haşır neşirdi.
Nasıl haşır neşirdi?
Herkes hasbıhal içindeydi. Ben Yüksekova Haber’e o gün de söyledim. “Ben bir anne olarak ürperdim. Zırhlı birlikler on beş dakika mesafedeydiler. Bu dört genç her an ölümle yüz yüzeydiler. Biz siyasetçiler çözüm bulmadığımız için bu gençler ölebilirdi. Bunun duygusallığıyla hareket ettim” dedim.
Bu davranışın bir tepkisi olabileceğini hiç düşünmediniz mi?
O dakikada bunu düşünmek çok mümkün değildi. Çünkü ortada çok insani bir tablo vardı. Bu çocuklar bizim ya!.. Bu çocuklar bu ülkenin evlatları! Hepimizin bu çocuklar! Hiçbiri ölmesin! Üstelik bu sorunu çözmek mümkün. Bu çocukların ölümünü engellemek mümkün. Doğru siyaset de zaten budur. Birkaç dakika dışında, ben daha ilk anda bu sorunu çözme mesajını verdim.
Kucaklaşmanın doğru olmadığını siz de düşündünüz yani. Öyle mi?
Bu, siyasi bir tavır değildi. Bu bir duygusallıktı. Belki de siyasetçinin duygusal olmaya hakkı yoktur. Dediğim gibi yüzlerce insan vardı, analar vardı orada. Herkes ağlamaklı oldu. Gerillalar resmî bir yol kesme prosedürü uygulamak istediler ama yapamadılar. Çünkü herkes onlara sarılmak istedi. Biz o gün bombalanan köylere gitmiştik. Medya köylülerle yaptığımız konuşmaları da çekti ama onları da vermedi.
Medya o köylerde neyi gördü ve yayınlamadı?
O köylerde sekiz dokuz yaşından küçük çocukların tamamında bombardımanın basıncından kaynaklı işitme kaybı başlamıştı. Evlerin duvarları bombaların basıncından çatlamıştı. Medya bunları gördü, “Buraları her gün bombalanıyor, can güvenliğimiz tehlikede” diyen köylüleri dinledi ama bunları vermedi. Sadece birkaç saniyelik kareye odaklandı. Bu kareyi binlerce kez tekrarlayan ve bunun üzerine Başbakan’ın kışkırtıcı, milliyetçi söylemlerini de koyan bir yayıncılık izledi.
PKK lideri Murat Karayılan da o karşılaşmayı kınadı ve o PKK’lıları da eleştirdi. Karayılan’ın eleştirileri hakkında ne düşünüyorsunuz?
Karayılan bir hafta sonra konuştu. Ben bunu o gün, orada, o anda söyledim. Medyanın kayıtlarında var bu.
Kürt sorunu nereye doğru gidiyor sizce?
Kime baktığınıza bağlı bu. Başbakan’a bakarak değerlendirirsek, iyi bir yere gitmiyor. Ama Kürtlere baktığınızda... Kürtler hâlâ birlikte yaşama iradesini çok güçlü bir politik program olarak sunuyorlar. Bu önemli bir şans.
Önemli şans dediğiniz tam olarak nedir?
Kürtler, “eşit yurttaşlık hukuku içinde haklarımızı kullanarak ve yönetime katılarak birlikte yaşayabiliriz” diyorlar. Haklarını, hâlâ demokratik cumhuriyet içinde tanımlıyorlar. Bu çok büyük bir teklif! Türkiye’nin, Kürtlerin bu büyük teklifini görmesi, kabul etmesi ve karşılaması lazım.
Sizce Türkiye, Kürt sorununun çözümüne doğru mu gidiyor?
Kürt sorunu açısından önümüzdeki iki yıl kritik bir aşama. Herkes yarına ertelemeden bugünden sözünü söylemeli. Çözeceksek de şimdi, çözmeyip kaosa havale edeceksek de şimdi yapacağız. Bu eşikteyiz şimdi!
İki içinde ne olacak sizce?
Çünkü bu iki yıl içinde hem Ortadoğu’da işin rengi belli olacak. Hem de Türkiye’de siyasi taşlar yerel, genel ve cumhurbaşkanlığı seçimleriyle biraz daha yerine oturacak. Bu iki yılda Türkiye’nin sonraki sürecini belirleyecek bir dönem yaşanacak. Onun için herkesin sözünü, mücadelesini, tutumunu sergilemesi, ne yapacaksa bugün yapması gerekiyor. Birlikte yaşama iradesini, demokrasiyi ve eşitlikçiliği esas alan sesin şimdi daha güçlü çıkması gerekiyor. Yoksa yarın çok geç olabilir. Bu iki yıl içinde ya çözüme doğru evrileceğiz ya da kaosa doğru gideceğiz.
Kürtlerle Türkler arasında büyük bir kopuşa mı gidiyoruz?
Bunun ipuçları var. Duygusal olarak aşırı derecede farklılaşma yaşıyoruz. Aynı şeylere üzülmüyoruz, aynı şeylere sevinmiyoruz. Aynı şeyleri mücadele gerekçesi yapmıyoruz. Bu konuda giderek ayrışıyoruz. Ayrıca Kürtlerde şu duygu da gittikçe yayılıyor. “Ne yapsak yaranamıyoruz. Ne yapsak bir yol bulamıyoruz. Otuz yıldık her yolu denedik, olmadı. Artık bir yol ayırımına geldik. Başka bir şey yapmak lazım” duygusu güçleniyor. Ama dediğim gibi hâlâ şöyle bir şans var ki, Kürtlerin bütün siyasetçileri, Türklerle ortak gelecek ve birlikte yaşama üzerine siyasal proje sunuyorlar.
Ayrılmak istemiyorlar mı? Özerklik istemiyorlar mı?
Ayrılmak istemiyorlar. Özerklik ise birlikte yaşama projesidir. Ama siyaset sürgit böyle gidemez. Belli bir aşamadan sonra toplumsal kopuş siyasete de sirayet eder. Çünkü siyaset sonuçta toplumla birlikte yapılıyor.
Kürtlerle Türkler arasında böyle bir kopuş büyük bir çatışmaya döner mi?
Çok büyük bir risk taşıyor bu. Çünkü Türkiye’nin batısında da çok yoğun bir Kürt nüfus var. Bunların bir kısmı asimile ve entegre olmuş. Bir kısmı ise politize olmuş. Özellikle 90’lı yıllarda köy yakma süreçlerinde göç eden büyük bir politik kitle var.
O süreçte kaç milyon Kürt batıya göç etti?
Köy yakmalardan sonra yaklaşık beş milyon kişi köylerinden çıktı ama bunların büyük kısmı bölgede kaldı. Batıya yaklaşık bir milyon insan gitti. Bu çatışma, artık devletle silahlı güçler arasında geçen bir çatışma olmaktan çıkıp, toplumsal zemine yayılma riskini taşıyor. Böyle bir risk hiç kimsenin hiç bir nedenle göze almayacağı bir risktir.
Büyük bir çatışma olursa bunun sonuçlarının Kürt, Türk herkes için korkunç olacağını görüyor musunuz?
Bu, kesinlikle korkunçtur ve hiç bir şekilde göze alınmaması gereken bir risktir. Sonuçları korkunçtur bunun. Ama ben böyle bir riskin yaşanma ihtimalini büyük görmüyorum. Çünkü AKP hükümetinin çözümsüzlük politikasının çöktüğünü düşünüyorum.
Neye dayanarak bunu söylüyorsunuz?
AKP bir siyasal projeydi. Merkezde muhafazakâr ama demokrat bir siyasi parti yaratma projesiydi AKP. Ve, bu proje reformlar üzerine oturmuştu. Herkes AKP’den, Kürt sorununu çözmesini, demokratikleşme konusunda adımlar atmasını, tekçi cumhuriyet zihniyetinin toplumda var olan travmalarını ortadan kaldıracak bir demokratikleşme programını yürütmesini ve AB’ye üyelik sürecini ilerletmesini bekliyordu. Türkiye’nin böyle bir partiye ihtiyacı vardı. Ama şu anda tam tersi oldu. AKP kendi kuruluş felsefesine ters düştü. AKP aksine, topluma yeni bir tekçilik anlayışı dayatan, toplumu kutuplaştıran, reformları ve AB projesini durduran bir parti oldu.
AK Parti, 2011’e dek çok önemli demokratikleşme adımları attı. Sizce atmadı mı?
AKP projesi başladığı yerde değil bugün. 2009’dan sonra çöktüğünü düşünüyorum ben. Avrupa Birliği perspektifinden kopan, Kürt sorununu yeniden 90’lı yılların çatışma sürecine taşıyan, Alevilerin taleplerini bir kenara bırakan bir siyasi iktidar var şimdi. AKP’nin şu anda gelip dayandığı siyaset sürdürülebilir bir siyaset değil!
Peki, ne öngörüyorsunuz?
Başbakan ya bu siyasetten vazgeçecek ya da AKP projesi çökecek. Hâlbuki AKP, halktan en fazla oyu Oslo sürecini yürütürken aldı. Kamuoyu bu görüşmelere karşı değil ki, Oslo görüşmeleri duyulduğunda halkın AKP’ye oyu düşmedi. AKP niye tekrar buraya dönmüyor?
AKP gene de bazı adımlar atıyor. Okullarda Kürtçe seçmeli dersin başlaması önemli bir adım değil mi sizce?
Atılan adımların ve yapılan işlerin, toplumsal ihtiyacı ne kadar karşıladığı önemlidir. Yapılanlar, toplumsal ihtiyacı karşılamıyor bugün. Şu bir hakikat ki, bu ülkede Kürt sorunu adım adım büyüdü.
Kürt sorunu nasıl büyüdü?
Elli yıl önce belki sadece kültürel haklar verilerek çözülebilirdi Kürt sorunu ama o dönemde kültürel hakları vermediler. Sonraki dönemde temel hak ve özgürlükleri de vermediler. Şimdi iş siyasal haklar düzeyine geldi. Anlayacağınız çözümsüzlük siyaseti, Kürt sorununu giderek büyütüyor. Mesela şimdi hak ve özgürlüklerin yanısıra bir de travmalarımızla baş etme diye sorunumuz var artık bizim. Her iki toplumda da çok sayıda insan yaşamını yitirdi ve dolayısıyla her iki tarafın da hafızasında çok şey birikti. Hafızalarda birikenlerle de baş etme sorunumuz da var artık bizim.
Özerklikten söz ettiniz. Kürtlere özerklik verilmeden çözülür mü Kürt sorunu?
Nihai çözüm mümkün değil. Kürtlerin yönetime katılma haklarını kullanacakları bir mekanizma kurmadan bu sorunu çözme şansımız yok. Kürtlerin asıl derdi yönetime katılmak.
Bunu biraz açar mısınız?
Kürtler sayısal olarak az oldukları için, hiçbir zaman bu ülkede Kürtlerin kendi oylarıyla iktidara gelme şansları yok. Türkiye nüfusunun yüzde 18 kadarı Kürt bugün. Eğer özerklik olmayacaksa, Kürtlerin korunması lazım. Onları koruyan, Kürtlere kontenjan tanıyan yasaların çıkarılması lazım. Çünkü Kürtler yönetime katılmak istiyorlar. Bunun için bizim bulduğumuz en kestirme yol şu anda özerklik. En kolay gerçekleştirilebilecek model özerklik!
Başbakan Erdoğan’ın sertleştiği dönemlerde aslında gizlice Kürt meselesini çözecek adımlar attığına dair görüşler var. Şu anda dokunulmazlıklarla ilgili böyle bir adım atılıyor mu çözüme doğru?
Zannetmiyorum. Artık içinde bulunduğumuz atmosferde, bir taraftan sokağı kışkırtmak, bir taraftan Kürtleri rencide etmek ve bir taraftan da sorunu çözmek gibi bir üçlü sacayağı kurulamaz. Başbakan sorunu çözme yaklaşımındaysa...
Başbakan sorunu çözmek için ne yapmalı sizce?
Başbakan’ın acilen Kürtleri rencide etmekten vazgeçmesi, milliyetçilik ve ayırımcılık tansiyonunu düşürmesi, demokratik siyasetin önünü açması lazım. Çünkü Kürt tarafı, “dışarıda savaş, ölüm, tutuklama, gözaltı ve milliyetçilik varken, bizim burada oturup konuşmamızın bir kıymeti yok. Buradan bir çözüm çıkmaz” noktasına geldi. Başbakan, milliyetçiliği kabartarak, linç girişimlerini teşvik ederek ve demokratik siyasetin önünü kapatarak sorunu çözemez.
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.