Exxon Mobil ve ‘Bağımsız Kürdistan’a doğru bir adım...

Reuters Haber Ajansı, yayımladığı bir raporda ilk defa dünyanın en büyük petrol şirketlerinden biri olan Amerikan Exxon Mobil’in Federal Kürdistan'a geliş sürecinin ayrıntılarını ele aldı.

Raporun ayrıntılarında şu bilgiler yer alıyor:

Amerikan Exxon Mobil, Irak ve Kürdistan’da petrol arama girişimleri çerçevesinde Ocak 2011’de Irak’ın tanınan en girişimci ve becerikli isimlerinden birini sözcü olarak atadı.

Bu kişi, Irak’taki iktidarla geniş ve güçlü ilişkileri olan aslen Iraklı ama ABD vatandaşı Ali Hizeyri’ydi. Hizeyri, ABD’nin 5 önemli elçiliğinin danışmanlığı ile Irak’ta görev yapan 3 ABD generalinin tercümanlığını da yapmış bir isim.

Ali Hizeyri Irak’ta gerçekleştirdiği bir kaç aylık inceleme çalışmasının ardından ‘Çalışma Planı’nı Exxon Mobil Şirketi yöneticilerine sundu.

Irak’ın durumu Exxon Mobil’i etkiledi

Reuters, Ali Hizeyri’nin raporu hakkındaki görüşlerini Hizeyri’nin anlatımlarından veriyor;

”Exxon Mobil Yönetimi ile gerçekleştirdiğimiz ilk toplantıda şunları belirttim; Başbakan Nuri Maliki’nin iktidarı altındaki Irak, adım adım diktatörlüğe ve iç savaşa sürükleniyor. Kargaşa yüzünden çıkan çatışmalarda ölenlerin sayısı günden güne artıyor. Bu gidiş Bağdat yönetimini çöküşe götürür. Öte yandan Maliki çare olarak İran’a yakınlaşmayı tercih ediyor. Bu da bölgedeki ABD şirketlerini negatif anlamda etkiliyor.”

Hizeyri’nin bu senaryosu Exxon Mobil Yönetimi’ni endişelendirdi. Çünkü Exxon Mobil bir kaç ay önce, ülkenin güney batısındaki Qurna rafinerisinin modernleştirilmesi için Bağdat yönetimi ile 25 milyar dolarlık bir anlaşma imzalamıştı. Qurna rafinerisi ülkenin en büyük rafinerilerinden biri.

Hizeyri, ”Exxon Mobil yöneticilerinden hiç biri, Bağdat’la bu kadar önemli ve milyar dolarlık bir anlaşma imzalamışken, Irak’ın iç savaşa doğru sürüklendiğini duymak istemiyordu” diyor ve tam da bu sırada Kürdistan Bölgesi hakkındaki görüşlerini yönetime sunuyor. Kürdistan Bölgesi’nin Irak’taki iç sorunlardan uzak ve siyasi açıdan güvenlikli olduğunu, ayrıca 45 milyar varil yedek petrol rezervine sahip yepyeni bir bakir alan olduğunu iletiyor.

Exxon Mobil’in Kürdistan Bölgesi kararı

Bu görüşmelerden bir yıldan az bir süre sonra Exxon Mobil Şirketi Kürdistan Bölgesi ile ilk anlaşmasını imzaladı.

Reuters, Exxon Mobil Şirketi’nin Kürdistan’a geliş hikayesinin dünyanın diğer büyük şirketlerini de etkilediğini, Bağdat ve Washington yönetimlerini kızdırdığını ancak, Kürdistan ve Kürd halkını o büyük hayallerine, yani bağımsızlığı elde etmeye yaklaştırdığı yorumunda bulunuyor ve şöyle diyor;

”Exxon Mobil ile yapılan anlaşma Kürdistan Bölge Hükümeti’nin moralini yükseltti. Uluslararası alanda imajını yeniledi. Kürdlerin sadece ekonomik anlamda değil, siyasi anlamda da kendine olan güvenini güçlendirdi.”

Reuters bu konuda, Kürdistan Bölge Başkanlık Divanı Başkanı Fuad Hüseyin’in, ”Bu anlaşma, bölgemizin imar ve altyapısını inşa sürecini güçlendirdi. Petrol ve enerji alanında dünyanın değişik ülkeleri ile diyalogumuzun yolunu açtı” şeklindeki yorumlarına yer veriyor.

Hüseyin, ”Exxon Mobil ile yapılan anlaşma bizim için tarihi ve çok büyük bir adımdı. Kürdistan Bölgesi’ndeki şirketlerin moralini de olumlu anlamda etkiledi. Daha büyük işler yapılabileceğini gösterdi” diyor.

Fuad Hüseyin, Exxon Mobil’in Sözcüsü Ali Hizeyri’nin yakın arkadaşı. Fuad Hüseyin gibi o da 2003’te ADB’nin Bağdat ile ilişkilerinde önemli görevler alan isimlerden biri. Ancak ABD’nin Bağdat’a karşı politikalarını benimsemediğini için 2010’da istifa ediyor. Hizeyri’ye göre, izlenen politika ABD’nin Irak’taki çıkarlarına ve Bağdat-Wasington ilişkilerine büyük zarar veriyor.

Exxon Mobil Sözcülüğü görevine getirildikten sonra Ali Hizeyri Kürdistan Bölgesi ile ilişkilerin güçlendirilmesi için çalışıyor. Başkan Mesud Barzani’ye ulaşabilecek kanallar buluyor.

Barzani devrede

Exxon Mobil yöneticilerinin Kürdistan Bölgesi üzerine ilk ciddi toplantısı ABD’nin Dallas kentinde gerçekleştirildi. Görüşmede siyasi konular ve Irak’taki çalışma yöntemleri tartışıldı.  Exxon Mobil yöneticilerinden Rex Tillerson Irak ve Kürdistan Bölgesi’ndeki durumu soruyor. Ali Hizeyri durumu şu şekilde özetliyor;

”Irak’ta krizle yüzleşmek istemiyorsanız çalışacağınız en son yer Bağdat ve ülkenin güneyidir. Irak’ın en güneyi Şii milisler ve İran askerleriyle dolu. Bunlar yüzlerce ABD askerini öldürdü. Bu bölgeler ayrıca uyuyan yüzlerce El-Kaide hücresi ve eski Baasçılarla dolu. Yani güvenlikten yoksun bölgeler. Ancak Kürdistan Bölgesi tam tersine güvenlik ve asayişin sağlandığı istikrarlı bir bölge. Kürd halkı da ABD ile ittifaka daha sıcak bakıyor.”

Toplantıda alınan kararlar çerçevesinde Ali Hizeyri Fuad Hüseyin ile bağlantı kurdu. Exxon Mobil ve Kürdistan Bölgesi yöneticileri Londra, Dubai ve Erbil’de gizlice görüşmeler yaptı.

Kürdistan Bölgesi adına görüşmeleri Enerji va Doğal Kaynaklar Bakanı Aşti Hewrami ve Fuad Hüseyin yürütüyor ancak görüşmeler resmi ve aleni bir boyut kazandığında Kürdistan Bölge Başkanı Mesud Barzani de bizzat bazı toplantılarda hazır bulunuyor. Buna karşılık Exxon Mobil Şirketi de temsil düzeyini yükseltiyor.

Kürdistan Bölge Başkanlık Divanı Başkanı Fuat Hüseyin görüşmelerin sadece Exxon Mobil ve Kürdistan Bölge Yönetimi ile sınırlı kalmadığını, dünyanın en büyük şirketlerinin temsilcilerinin de bazı oturumlarda hazır bulunduklarını söylüyor.

Exxon Mobil ile birlikte Irak’a 600 milyar dolar sermaye yatıran Hollandalı Shell Şirketi yöneticilerinin bulunduğu bir toplantıda Shell yöneticileri şu teklifte bulunuyor;

”Qurna rafinerisi dışında Bağdat ile başka anlaşmalarımız da var. Güçlerimizi birleştirirsek, Bağdat yönetimi Erbil ile anlaştığımız için bizi ülkeden çıkartamaz.”

Erbil’deki ilk toplantıya katılan Başkan Mesud Barzani’ye Irak’taki siyasi durum ve ülkenin geleceği hakkında birçok soru soruluyor. Fuad Hüseyin bunun için; ”Başkan Barzani’nin Irak hakkındaki görüşlerini öğrenmek istiyorlardı. Başkanın olanlara bakış açısını bilmek istiyorlardı. Barzani, Irak Başbakanı Maliki’nin izlediği politikaların ülkeyi büyük tehlikelerle götürdüğünü ve hemen değiştirmesi gerektiğini” diyor.

Bu toplantıdan hemen sonra Kürdistan Bölge Yönetimi iki ayrı petrol yatağı ihalesini Amerikan Hess Şirketine sattı. Bu bölgeler Exxon Mobil ve Shell’in ihale almak istediği bölgeler içinde yer alıyordu. Erbil’in bu adımı Exxon Mobil’in Kürdistan’da iş yapma arzusunu kırmıştı. Diyalogların bitirilmesi düşünülürken Erbil Exxon Mobil’in gelişine ne denli önem verdiğini gösteren bir adım attı. Barzani daha ilgi çekici anlaşmalar için söz verdi.

Shell geri adım atıyor

Exxon Mobil Erbil ile ilk anlaşmasını Ekim 2011’de imzalayacaktı ancak başka bir engel vardı. Shell Bağdat ile 17 milyar dolarlık yeni bir anlaşmanın eşiğindeydi ve şirket yöneticileri Erbil ile yapılacak olası bir anlaşmanın Bağdat’ı bu anlaşmadan caydıracağından endişe ediyordu.

Exxon Mobil ve Shell yöneticileri Avusturya’nın başkenti Viyana’daki Emperyal Otel’de Mesud Barzani ile gerçekleştirilen toplantıda Kürdistan Bölgesi ile anlaşma imzalayacaklarının sözünü verdiler. Ancak ne Barzani ne de Exxon Mobil yöneticileri tam da o süreçte Shell Enerji Şirketi yöneticilerinden Peter Vosel’in Bağdat’ta olduğundan ve Bağdat ile önemli bir anlaşma imzalamaya yakın olduğundan haberdar değildi.

Daha sonra Shell yönetim Exxon Mobil’, Kürdistan’da çalışmayacaklarına dair bilgilendirdi. Ancak Exxon Mobil bir an önce Erbil ile anlaşma imzalama taraftarıydı. Bu anlaşmayı onlar yapmazsa Amerikan Total ve Chevron şirketleri yapacaklardı.

Anlaşma erken yankı yaptı

Exxon Mobil ile Kürdistan Bölgesi arasındaki ilk anlaşma Erbil’de imzalandı. Anlaşma uyarınca Exxon’a verilen 6 petrol yatağından biri Kuzey Kürdistan (Türkiye), diğeri Doğu Kürdistan (İran) sınırlarındaydı. Diğer 4 yatak ise ise Güney Kürdistan’ın tartışmalı bölgelerine yakın alanlardaydı.

Erbil ile Exxon Mobil arasındaki anlaşmayı bildiren haberlerin dünya basınında yer alması ile birlikte Bağdat ve Washington yönetimleri durumdan aciz oluklarını belirten açıklamalar yaptı. Dönemin Irak Başbakanı Maliki, ABD Başkanı Barack Pbama’ya bir mektup göndererek  sert bir tepki gösterdi ve Exxon Mobile baskı yaparak bu anlaşmanın fesh edilmesini istedi. Başbakan Yardımcısı ve Petrol Bakanı Hüseyin Şehristani Exxon Mobil yöneticilerini Bağdat’a davet ederek izahat istedi.

Bu anlaşma ABD açısından tam bir hayal kırıklığıydı. Çünkü ABD yönetimi baştan beri ”Birleşik Irak”tan yana olduğunu ve ülkenin parçalanmasına karşı olduğunu belirtiyordu. Ancak şimdi ABD’nin en büyük şirketlerinden biri bu siyaseti çürütecek bir adıma imza atıyordu.

Fuad Hüseyin ve Aşti Hewrami anlaşmanın hemen ardından Bağdat’ta ABD’nin o dönem Bağdat büyükelçisi olan James Jaffery ile görüşüp anlaşma hakkında bilgi veriyor. Fuad Hüseyin görüşmeyi şu sözlerle anlatıyor;

”James Jaffery çok kızmıştı. Ancak biz bu konuyu aydınlatmak istiyorduk. Yaptığımız anlaşma Irak ve Kürdistan’ın çıkarlarına ve anayasaya uygundur”

James Jaffery Bağdat’taki görev süresi bittikten sonra görevinden ayrıldı ve Exxon Mobil Şirketi’nin Irak’taki sözcülerinden biri oldu.

Raporun sonunda ABD’nin eski Suriye Büyükelçisi Robert Ford’un şu sözlerine yer veriliyor:

”Erbil ile Bağdat’ı bir birine bağlayan tek unsur ”Para”. Kürdistan Bölgesi ekonomik anlamda bağımsızlaştıkça ”Bağımsız Kürdistan” hissiyatı da o denli güçleniyor.” (Basnews)