Sürgünde yaşamını yitiren Kürt yönetmen Yılmaz Güney “Bana kendi dilinden bir şarkı söyle. Kimin adına olursa olsun. Yeter ki çığlığın senin olsun. Bana bir şeyler söyle ama kendi dilinden olsun. Belki anlamam dediğini ama senin dilinden olsun” sözleri ile belki de en anlamlı şekilde ifade ediyor anadilin insani yanını.
2008 yılını “Uluslararası Diller Yılı” ilan eden UNESCO’nun yayınladığı “Tehlike Altındaki Diller Atlası”na göre, dünyada 1950’li yıllardan bu yana yok olan dillerin sayısı 230. Dilbilimcilerin görüşü, 100 binin üstünde konuşanı olan bütün diller hesaba katıldığında güvende olan ancak 600 dil bulunabileceği doğrultusunda. 6 bin 700 dilden en az yarısı gelecek yüzyılda ortadan kalkmış olacak.
Dünya son üç kuşakta, kısıtlı sayıda konuşulan dillerin son temsilcilerinin ölmesiyle 200 dilini yitirdi. Dilbilimcilere göre, önümüzdeki yüzyıl içinde 3 bin 500 dil unutulma tehlikesi ile karşı karşıya. Binden fazla dil, şu an kritik ya da yok olmak üzere olan diller listesinde yer alıyor.
ABD Dilbilim Enstitüsü tarafından yayımlanan rapora göre, dünya üzerinde tek kişinin konuştuğu 51 dil var ve bunların 28’i Avustralya’da. Bunun dışında, 500 kadar dilin yüzün altında, bin 500 kadarının binin, 3 bin kadarının 10 binin ve 5 bin kadarının da 100 binin altında konuşanı var. Dünya dillerinin yüzde 96’sı nüfusun yalnızca yüzde 4’ü tarafından konuşulduğuna göre, birçok dil yok olmayla yüz yüze kalmış durumda. Bu nedenle 100 bin kişi tarafından konuşulan bir dilin dahi güvencede olmadığı görülüyor.
UNESCO’ya ve dilbilimcilerin çalışmalarına göre, dünyada İngilizce, Fransızca, İspanyolca, Rusça ve Çince gibi baskın dillerin, azınlık dillerini ezdiğini ve Amerika ve Avustralya kıtalarındaki dillerin iz bırakmadan silindiğine dikkat çekiyor. Aborijin dilleri asimilasyon politikaları sonucu yok olurken, son yıllarda alınan tedbirlere rağmen hala büyük risk var.
Çok dilli ülkeler
Dünyada 194 ülkeden, 113 ülkenin birden çok resmi dili var. Çin Halk Cumhuriyeti’nde 51, Hindistan’da 36, Rusya’da 34, Güney Afrika Cumhuriyeti’nde 11, Irak’ta 4, İran’da 8, İtalya’da 11, İngiltere’de 10, ABD’de 8 ve Bolivya’da 37 resmi dil bulunuyor. İspanya’da, Franco diktatörlüğünün ardından hazırlanan 1978 anayasasında, Bask, Katalan, Galiçya ve Endülüs bölgelerindeki azınlıklara kendi dillerinde okullar kurma yetkisi verdi. Bu okullarda ülkenin resmi dili Kastilyan İspanyolca da zorunlu ders olarak görülüyor.
Türkiye’de anadillerin tablosu
Yapılan araştırmalara göre, tek resmi dil olarak Türkçenin kabul edildiği Türkiye’de toplam 28 farklı dil bulunuyor. UNESCO’nun yayınladığı dil atlasına göre, Türkiye’de konuşulan 18 dil yok olmanın eşiğinde, 3 dilin ise kaybolduğu belirtiliyor. Türkiye’de kaybolan diller: Kapadokya Yunancası olarak bilinen Ürgüpçe, Türkiye’nin doğusunda ve Suriye’nin kuzeydoğusunda konuşulmuş olan Mlahso ve Kafkas dili Ibıhça. Kaybolmaya yakın olan diller: Hertevin dili (Sêrt’in (Siirt) Berwarî (Pervari) ilçesi), Gagavuzca (Edirne), Ladino ya da diğer adıyla Yahudi İspanyolcası (İstanbul Balat, Hasköy), Turoyo (Mêrdîn Mîdyat). Güvensiz durumda olan diller, Adigece, Suret, Ermenice. Kesinlikle tehlikede olan diller ise, Abazaca, Homşetsi (Hemşince) Lazca, Pontus lehçesi (Rumca), Romanca (Sinti) ve Çerkezce. (Özgür Gündem)
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.