Dünyada 6 bin dil konuşulurken, bu dillerin sadece 300 tanesi resmi dil statüsündeyken, sayısız dil ve kültür yok olurken, yüzlerce dil ve kültür de yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Türkiye’de, resmi dil dışında 34 dil konuşulurken, bu dillerin 18’i yakın gelecekte yok olma tehlikesi ile karşı karşıya. Son çeyrek yüzyılda yok olan dillerin başında Ubıhça ve Kapadokya Yunancası gelirken, Hemşince de UNESCO’nun kaybolmaya yüz tutan diller arasındaki listesinde yer alıyor. Kürtler, Lazlar, Hemşinler, Gürcüler, Adigeler 21 Şubat Anadil Günü’nde bir kez daha anadillerini özgürce ve hayatın her alanında kullanmak istediklerini dile getirdiler.
‘ANADİLDE EĞİTİM HAKTIR’
Anadilini Lazuri Mektebi’nde gittiği kursta öğrenen Pınar Bayraktar, anadilleri olan Lazca’yı sonraki nesillere öğretebilecekleri bir politik ortam olmadığını söyledi. Bir dilin öğretilebilir olması için yazılı kaynaklara ihtiyaç duyulduğunu ifade eden Bayraktar, Lazca dil çalışmalarını kolaylaştırmak için yazılı kaynak araştırmaları yaptığıklarını söyledi. Anadilde eğitimin en doğal insna hakkı olduğunu kaydeden Bayraktar, anadilin kamusal alanda kullanılabilir hale gelebilmesi için yeni anayasanın bir fırsat olduğunu dile getirdi.
‘KÜRTLER İÇİN DEĞİŞEN BİRŞEY YOK’
İstanbul Kürt Enstitüsü Başkanı Zana Farqînî, ‘ileri demokrasiden, evrensel normlardan’ bahseden AKP döneminde de Kürtçe’nin bir statü kazanamadığını dile getirerek, “Kürtçe alfabe yasak, mahkemelerde ana dilinde ne sözlü ne de yazılı savunma hakkı kabul ediliyor, cezaevlerine Kürtçe mektup alınmıyor. Kürtçe kamusal alanın dışına itilmiştir” dedi. Bu çağda artık dil yasağının savunulacak hiçbir dayanağı olmadığını belirten Farqînî “AKP yetkilileri ne kadar ret, inkar ve asimilasyon politikasına son verdiklerini söyleseler de, Kürtler ve dilleri söz konusu olduğunda değişen bir şeyin olmadığını görmek için uygulamalara bakmak yeterli” dedi. Farqînî, egemen dilin hayatın her alanına hükmettiğini ve muazzam imkanlara sahip olduğunu belirterek, okul dili olmayan bir dilin ayakta kalabilmesinin ve yeni kuşaklara aktarılabilmesinin mümkün olmadığını söyledi.
‘ANADİLLE İLGİLİ ARŞİV ÇALIŞMASI YAPILMALI’
Hemşin Kültürünü Araştırma ve Yaşatma Derneği (HADİG) Yönetim Kurulu üyesi Mustafa Uzunkaya ise ortaokuldan sonra Hemşince öğrendiğini ve köylerinde, çocuklar Türkçe öğrenemez korkusu ile Hemşince’nin yasaklandığını söyledi. Kendi anadilini keşfettikten sonra bu yönde çalışmalar içinde bulunduğunu kaydeden Uzunkaya, HADİG’i de dillerinin kaybolmaması için kurduklarını söyledi. “Çocuklarımıza kendi anadillerini nasıl öğreteceğiz. Bir dili sonraki kuşaklara aktarmanın en etkili yolu gündelik hayat içinde konuşuluyor olması ve yazılı kaynaklarının var olması” diyen Uzunkaya, “Arşivleyebilmek de yine öğrenmenin, öğretmenin bir parçası. İnsanlar kendi dillerini ne kadar çok konuşularsa bir bütün olarak kültürlerini de hangi oranda hayata geçirebiliyorlarsa, hayata da o oranda bağlı oluyorlar” diye konuştu.
‘HANİ ANADİL ANA SÜTÜ GİBİ HELALDİ!’
Adigece dilinin yaşadığı sorunlara dikkat çeken Jineps Gazetesi Yayın Kurulu üyesi Fehmi Akgün de “Adigece üzerinde baskı var diyemem. Çünkü dili zaten görmezden geliyorlar. Görmezden geldikleri bir dil üzerine nasıl baskı kursunlar?” dedi. Anayasada dillerin korunması ve güvence altına alınması yönünde hiçbir çalışma yapılmamasını eleştiren Akgün, hükümet yetkililerinin, ‘Anadil anasütü gibi helaldir’ söylemini hatırlatarak, bu söylemin hayatta pratiği olmadığına dikkat çekti.
‘ANADİL SORUNU POLİTİKTİR’
Gürcü Kültür Merkezi Yönetim Kurulu üyesi Fazlı Kaya ise anadil sorunun politik olduğunu vurgulayarak, resmi ideolojinin anadillerin yasalarda ve toplumsal ilişkilerde kabul görmesine engel olduğunu söyledi. Yeni anayasa sürecinin, anadillerin yasalarla teminat altına alınması noktasında bir fırsat olduğunu dile getiren Kaya, bu topraklara gelecek olan barışın da anadilde eğitim hakkından geçtiğine vurguladı.
ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.