49'larla başlayan 50 yılın öyküsü

Malum, Şerafettin Elçi 1979’da, “Ben de bir Kürdüm” dediği için 2 yıl altı ay hapis yattı. CHP’nin bakanıydı. Yönetim sivillerdeydi, 12 Eylül’e beş vardı. Fakat öykü burada başlamaz.

Şerafettin bey hukuk fakültesi ikinci sınıf öğrencisiyken 1959’da tutuklanır, 49 kişiyle birlikte. Bütün operasyonun sebebi olarak da Musa Anter’in Kürtçe siyaseti hicvettiği metindeki “Kımıl” şiiri gösterilir. Şiirde bir şey söylendiğinden değil, Kürtçe olduğundan. Yönetim sivillerdeydi, 27 mayıs darbesine beş vardı. Olayın adından acı bir ayrıntı: Bir kişi, Siirtli M. Emin Batu gözaltındayken can verdi. O yüzden vaka ‘50’ler” değil, “49’lar” diyoruz. Ölenin hesaptan kolay düşüldüğü bir tarihtir Kürt tarihi.

DİLSİZLİK SONA ERERKEN

49’lar içinde yaşını başını almış kişiler de vardı ama çoğunluk genç ve öğrenciydi: Sonradan politik faaliyetleri kadar, Kürt tarihi ve kültürü üzerine araştırmalarıyla öne çıkan Dr. Naci Kutlay. Vakanın en önemli kaynakları arasındaki 49’lar kitabının yazarı Yavuz Çamlıbel. 1990’larda aktif politik rol üstlenen Yaşar Kaya. Dr. Şivan lakaplı Sait Kırmızıtoprak, Medet Serhat. Levazım binbaşı Şevket Turan, fabrikatör Örfi Akkoyunlu, mağaza sahibi Ferit Bilen. Diyarbakır, İleri Yurt gazetesinin sahibi ve Güven gazetesinin ortağı Abdurrahman Efem Dolak, elbette Musa Anter.

27 Mayıs darbesine maruz kalanlarla darbenin faillerinin birleştiği yer bu dava, ya da ‘Kürt sorunu’ olur: İlkinin hedefi (Elçi’nin doğum yılı da olan ) Dersim 1938’den beri dilsizleşen Kürtlerin içinden yetişen yeni nesil aydınları susturmaktır. Bin bir medya iftirası ve “Asalım, ezelim” davulları eşliğinde, 50 Kürt aydını tutuklanır. Binden fazla kişinin asılması bile düşünülmüştür de, rivayete göre “6-7 Eylül’le yeterince rezil olduk, ılımlı gidelim” telkiniyle zulüm ölçeği düşmüştür. 49’lar için devreye sokulan ceza maddeleri darağacını gösterir; 24’ü için idam istenir. Demokrat Parti, Mustafa Muğlalı’yı hapsettirerek girdiği en azından “Kürt düşmanlığı yapmama” çizgisinin tam karşı yakasındadır artık.

UNUTULAN KARANLIK YÜZ

Darbeciler DP için darağaçlarını hazırlarken bir af çıkarır, politik Kürtler hariç: 49’lar askeri cezaevinde kalır. Üstüne, Kürt toplumunun geleneksel yapısının ‘önde gelenleri’ kampa alınır. Varlık Vergisi’yle şahit olduğumuz 2. Dünya Savaşı konjonktürünün ve olağanüstü hal devletinin tanımlayıcı öğelerinden kamp, o çok demokrasi getirdiği söylenen darbenin az konuşulan karanlık yüzüdür.

Darbeci 27 Mayısçılarla mağdur DP’lilerin bu birbirileriyle kanlı bıçaklı oldukları dönemde bile kurmayı ihmal etmedikleri devamlılık ilişkisi, “Kürt sorunu” diye bugün tartıştığımız şeyin yarım asırlık genetiğini verir. Demokrat Parti yeni nesil genç aydınlara hayatı zindan etme kararını uygulamaya koyarken, darbeciler geleneksel yapının devlete itaat ve Kürtlüğü inkâr temelinde teslim alınmasını bu uygulamaya ekler. Burada da “Sömürgen ağa şeyh” ideolojik fon olarak kullanılacaktır.

KURŞUNDAN BAŞKA CEVAP İÇİN

İşte Şerafettin Elçi’nin “Ben Kürt’üm” dediği için başına gelenler, gencecik bir öğrenciyken “atlattığı” 49’lar vartasının bir tekrarıdır. Tekerrürün sebebi bu sefer Kürtçe değil ama birinin “Ben Kürt’üm” demesidir. 12 Eylül cuntası Elçi’yi 30 ay hapiste tutar; bununla da kalmaz, 27 Mayıs’çıların Sivas kampının bir benzerini, Diyarbakır Cezaevi’ni üretir: Adı cezaevidir ama bu gerçekte en son dünyanın Guantanamo’da gördüğü “olağanüstü hal aklı”nın zulüm enstrümanı olan kamptır.

Elçi, “Biz çözüm için konuşabileceğiniz son nesiliz” derken, 49’lar vakasıyla ezilmek istenen bir neslin temsilcisi olarak söz alıyordu; onlar, “Kürt vardır, Kürtçe vardır, Kürt ulusu vardır” demenin cevabını hapis, sürgün, işkence ve kurşun olarak aldı. Bir “çözüm” olacaksa, bugün aynı varlığın hak talebplerine verilecek cevapla olacaktır. Bir cevap da, Bernhard Waldanfels’in dediği gibi, konuşmayla, nutukla değil, dinlemeyle başlar, daima.

49'LARIN TAM LİSTESİ

1-Şevket Turan, Mardinli olup Gülhane Tıp Akademisi maliye şube müdürü ve levazım binbaşısıydı.

2-Naci Kutlay, Kars.Çamlıdere ilçesi hükümet doktoru.

3-Ali Karahan. Siverek. Avukat.

4-Koço Elbistan. Maraş. Kırıkhan belediye doktoru.

5-Yavuz Çamlıbel. Dogu Beyazit. Yedek topçu asteğmen.

6-Mehmet Ali Dinler. Cizre. Ankara Hukuk Fakültesi birinci sınıf öğrencisi.

7-Yusuf Kaçar. Tunceli, Nazimiye. Birinci İnşaat Tekniker okulu öğrencisi.

8-Nurettin Yılmaz. Cizre. Ankara Hukuk Fakültesi son sınıf öğrencisi.

9-Ziya Şerefhanoğlu. Aslen Bitlisli olup Diyarbakır Hançepek nüfusuna kayıtlı. Avukat.

10-Medet Serhat. Iğdır. İstanbul Hukuk Fakültesi öğrencisi. 1963’te çıkarılan Deng dergisinin genel yayın yönetmeni idi.

11-Hasan Akkuş. Urfa. İktisat fakültesi öğrencisi.

12-Örfi Akkoyunlu. Pötürge. Madeni eşya fabrikatörü.

13-Selim Kılıççığlu. Varto Kıdemli üsteğmen.

14-Sahabettin Septioğlu. Palu. Yüksek ziraat mühendisi. Levazım Asteğmeni.

15-Said Elçi. Bingöl. Muhasebeci. 1Haziran 1971’de Dr. Sıvan veya arkadaşları tarafından öldürüldüğü iddia edilir.

16-Sait Kırmızıtoprak. ( Dr. Şıvan ) Tunceli, Nazımiye. İstanbul Tıp Fakültesi 9.
sömestr öğrencisi. Daha sonra Türkiye’de KDP’yi kurdu ve Said Elçi’yi öldürdüğü iddiasıyla 1971 sonlarında KDP tarafından infaz edildi.

17-Yasar Kaya. Iğdır. 1963 yılında Deng dergisi yazı işleri müdürlüğü yaptı ve 23’ler davasında da yargılandı. İstanbul fakültesi 3-4. sömestr öğrencisi.

18-Faik Savaş. Genç.İstanbul fakültesi öğrencisi.

19-Haydar Aksu. Kiğı. Stajyer avukat.

20-Ziya Acar. Kulp. İstanbul Hukuk Fakültesi 2. sınıf öğrencisi.

21-Fadıl Budak. Diyarbakır. İstanbul Hukuk Fakültesi son sınıf öğrencisi.

22-Halil Demirel. Islahiye. Yardımcı topçu asteğmen.

23-Ferit Bilen. Diyarbakır. Kundura mağazası sahibi.

24-Esat Cemiloğlu. Diyarbakır. Yüksek Ziraat mühendisi.

25-Mustafa Nuri Direkçigil. Diyarbakır. Sağlık müfettişi.

26-Fevzi Avşar.Kars. İstanbul Tıp Fakültesi öğrencisi.

27-Necati Siyahkan. Siverek.İstanbul Hukuk Fakültesi 2. sınıf öğrencisi.

28-Hasan Ulus. Erzurum.

29.Nazmi Balkaş. Lice. İstanbul üniversitesi Orman Fakültesi öğrencisi.